14 nov 2011

Danos na comunidade de El Zapotillo

Hai pouco tempo tiven ocasión de falar con Don José Arístedes Najar, presidente da Junta de Agua de El Zapotillo, e lle preguntei polo estado das obras hidráulicas feitas por ESF na comunidade, tras as fortes chuvias do mes de outubro.
Para tranquilidade de todos nós, o sistema está básicamente ben: as tuberías, a bomba, o pozo de bombeo, os biofiltros, as letrinas, non se arruinaron nin contaminaron. O que si aconteceu é que por ser unha zona de bastante pendente, escorreuse gran cantidade de terra, deixando ao aire libre algúns tramos de tubería, aproximadamente unha lonxitude total de un quilómetro. E é importante arranxalo pronto porque neste estado as tuberías son susceptibles, por exemplo, de ser pisadas polo gando e romperse.
Os biofiltros non sufriron mal ningún polas chuvias en si mesmas. O único é que un deles non traballa ben porque ten no fondo unha capa de terra que fai que non se filtre a auga e esta se apoce e rebose pola parte de enriba. Esta terra provén da area de río que ten o biofiltro na parte superior e que arrastra a auga no seu percorrido polo aparello. Mais a solución a isto é tan sinxela como facer pasar a area por un tamiz moi fino e recuperar o groso para o biofiltro.
Fora xa do eido das obras de auga, por sorte as chuvias non causaron moitos danos materiais nas vivendas (foron dúas as casas inundadas), gracias a elevada pendente do terreo. Pero si houbo gran perda no campo, cunha superficie de cultivo estragada maior de tres cuartas partes do total.
Esperemos que pouco a pouco todos estes danos se poidan remontar.

10 nov 2011

...y la energía.

He aquí un pequeño vistazo sobre la situación de los proyectos de energía en la zona sur de Honduras. Los lugares visitados han sido comunidades cercanas a San Francisco de Coray, como Las Chorchas, Talpetate y El Amate, El Fortín en El Triunfo y El Carretal en Marcovia.

La totalidad de los proyectos de energía visitados han sido proyectos de solar fotovoltaica, y las utilidades para los que se han destinado son básicamente las que se citan a continuación:


Bombeo de agua desde un pozo al depósito.








Autonomía para iluminación y corriente alterna en escuelas









Autonomía para iluminación y corriente en viviendas.



Existe una gran diferencia entre las instalaciones destinadas a la primera aplicación (sistemas de bombeo) y las otras dos (sistemas autónomos).Y es que no necesitan de baterías para su funcionamiento, mientras que se trata de algo indispensable para los sistemas autónomos.

La diferencia se magnifica a medida que uno platica con la gente y descubre que los principales motivos de “averías” de los sistemas son precisamente las baterías, en el caso de los sistemas autónomos, y las bombas en el caso de los de bombeo. Las “averías” más frecuentes son el agotamiento de las baterías y las sombras sobre los paneles en sistemas autónomos, y mal dimensionamiento de la bomba en el caso de los de bombeo. En todos los casos los paneles presentaban un perfecto estado.

El único motivo de estas “averías” es la desinformación. A todos los beneficiarios de los susodichos proyectos no se les brindó una simple capacitación sobre lo que iban a recibir, con lo cual desconocían aspectos simples pero vitales para la sostenibilidad de los proyectos. Aspectos como que todo sistema requiere un mínimo mantenimiento, que está formado por diferentes componentes (sustituibles) cuyos tiempos de vida útil difieren entre sí, aplicaciones diferentes a las establecidas, etc.

Lamentablemente estas “averías” se han traducido en paneles malamente almacenados, sistemas medio desmontados y en desuso por la no sustitución de baterías, bombas arruinadas al poco tiempo de uso...

¿Moraleja?




9 nov 2011

Auga e medioambiente nas escolas de Coray


A semana pasada adiqueime a dar charlas formativas en distintas comunidades do Concello de Coray. En concreto estiven nas escolas de Las Mesas, Las Cruces, Portillo Colorado e Talpetate, con rapaces de distintos graos da ensinanza primaria.
O tema das charlas foi o de auga e medioambiente, cunha duración nunca maior de tres cuartos de hora. As ideas que lles intentei explicar foron por exemplo o dereito universal ao acceso á auga potable e ao saneamento básico e a súa importancia, o ciclo hidrolóxico, a deforestación, a desertización, os usos da auga, importancia da hixiene, etc.

Foi unha experiencia moi bonita a de ensinar isto a eses rapaces, sobre todo nesas idades nas que son tan receptivos. En lugares coma este daste de conta de que con moi pouquiño podes facer moito.
Procurei non falar so eu e facerlles preguntas sinxelas de xeito que a charla fora máis dinámica e se sentiran partícipes da mesma. Puiden ler na cara dos rapaces cando me estaba explicando ben e tamén cando non me entendían, cando por uns intres esquecía que eran nenos e lles falaba coma á xente maior.
Pero, en definitiva, penso que foi unha das mellores semanas dende que cheguei a Honduras.

31 oct 2011

¿De quién es la tierra?

¿De quién es la tierra? É a primeira pregunta que mostraba a pantalla mentres o persoal de CODDEFFAGOLF se instalaba paseniño na sala. Levan unhas semanas de durísimo traballo preparando o peche de todos os seus proxectos, que se viron notablemente afectados pola emerxencia da tormenta, pero igualmente asistiron e participaron moi activamente á capacitación de máis de dúas horas en Soberanía Alimentaria.

- "¿De quién es la tierra o de quién debería ser? La tierra es mía. La tierra es nuestra. La tierra es de los amigos (entre risas porque entraba Alcides, técnico de Amigos de la Tierra). Aunque la tierra ya no tiene amigos".

A presentación tocaba tres puntos fundamentais: diferenciación entre Seguridade Alimentaria e Soberanía Alimentaria, Modelo Agroindustrial e desenvolvemento da alternativa da Soberanía Alimentaria. Entre o segundo e o terceiro bloque proxectouse un pequeno apartado do documental "Nosotros Alimentamos al Mundo", traballo realizado polo cineasta austriaco Erwin Wagenhofer. Concretamente difundiuse a parte referida á destrución da selva en Brasil por culpa dos monocultivos de soia.

En xeral as persoas asistentes participaron moi activamente ao longo de toda a presentación, demostrando unha grande capacidade de relación entre as pautas presentadas e a súa realidade máis próxima. As principais impresións que saquei (dende o meu particular punto de vista) foron as seguintes:

- Necesidade de traballar a diferenza entre Seguridade Alimentaria e Soberanía Alimentaria. Entre Víctor e máis eu intentamos incluír exemplos ao longo de toda a presentación do que sería unha situación de Seguridade Alimentaria e o que sería Soberanía Alimentaria, pero débese seguir traballando.

- Moita capacidade de relación das pautas xerais tanto do modelo agroindustrial como da proposta da Soberanía Alimentaria con exemplos concretos da súa realidade (nese sentido, axudáronme moitísimo ao longo da presentación, un luxo).

- Interese sobre o tema. Asistiron todos e todas e participaron. Moi poucas veces se dispersaron, a pesar que non é a mellor época para capacitalos pola grande carga de traballo.

- Falta moita sensibilización en tema de xénero. Quixen pechar a presentación con ese tema, para que quedase como aspecto importante, pero houbo risas e, en xeral, son bastante consciente de que non entrou a reflexión. Penso que fai falla traballalo moito.

Esta capacitación tería sido totalmente distinta (moito menos intensa e profunda) de non ser polo enorme esforzo de Cristina Sesto do grupo de Agro que elaborou un documento no que se recollen con precisión e profundidade todos os aspectos tratados moi de vagar ao longo da exposición.

Resulta fundamental (e moi interesante) reforzar os coñecementos desta temática nun entorno no que o sistema de monocultivos e a acuicultura industrial están a destrozar e a empobrecer ao entorno e á poboación. Esta semana están programadas as capacitacións sobre Soberanía Alimentaria nas comunidades. Calquera idea, suxerencia ou comentario para facer os talleres o máis participativos posible será moi benvida!

20 oct 2011

“La vulnerabilidad no termina con el cese de la lluvia. Sin duda, la post-tormenta es mucho peor”

Trabajo de base, la bandera que ondea CODDEFFAGOLF, no ha podido ser más evidente a lo largo de una semana de fuertes lluvias que ha dejado comunidades aisladas y numerosos problemas de abastecimiento de agua y alimentos en la zona del Golfo de Fonseca. El trabajo sin descanso de todo el equipo técnico de la organización; el contacto constante con los pescadores, “los nuestros”, de las comunidades más afectadas; y la toma de importantes decisiones con una agilidad poco común en estas latitudes; han configurado un ejercicio de fortaleza que ha confirmado la horizontalidad y cercanía de esta entidad. Saúl Montúfar es técnico de pesca de CODDEFFAGOLF, fiscal de su Junta Directiva y experto en asuntos pesqueros del Golfo de Fonseca. En la oficina de San Lorenzo, Saúl siempre está móvil en mano en contacto constante con los pescadores de la zona. Esta última semana su móvil ha sonado más que nunca.


ESF: ¿Cuándo empezaron a ser conscientes de la magnitud del problema?

Saúl Montúfar: CODDEFFAGOLF está desde el viernes 14 de octubre pendiente de toda la situación derivada de la Tormenta Extra Tropical. Desde el primer momento, se intentó ver qué se podía lograr fuera de la Junta Directiva, a través de la movilización de instituciones y organismos internacionales. Dado que las respuestas nunca fueron inmediatas, los principales miembros de la Junta Directiva deciden el sábado aportar 30.140 lempiras (sobre 1.200 euros) de recursos propios para abastecer las necesidades de las familias de pescadores pertenecientes a las comunidades más afectadas que llevaban dos días (desde el jueves) sin comida y cinco días sin ir a pescar. Posteriormente, el equipo de CODDEFFAGOLF decide aportar un total de 30.000 lempiras de fondos propios y 23.000 lempiras procedentes del sueldo de empleados (2.100 euros en total, aproximadamente).

ESF: ¿Cuáles han sido las comunidades más afectadas por la tormenta?

SM: En general, las comunidades más afectadas han sido precisamente las de pescadores. En el municipio de Marcovia, los lugares más dañados están siendo San José de las Conchas, Punta Ratón, Pueblo Nuevo, Colonia Tres de Febrero, Boca de Río Viejo, Los Delgaditos, Cedeño, El Edén, El Venado, Guapinol y Güipo. Pero en Namasigüe también.

ESF: ¿Cómo ha sido el contacto con las comunidades por parte de CODDEFFAGOLF?

SM: Hemos establecido un contacto constante por vía telefónica con las familias de pescadores gracias al que íbamos trazando el mapa de necesidades de cada comunidad. Las llamadas telefónicas eran muy impactantes y eso nos ha puesto en una situación muy delicada pues los fondos disponibles son muy pocos y hemos tenido que establecer prioridades ya que no tenemos la capacidad de llegar a todos. De todas maneras, la inaccesibilidad de algunas zonas ha dificultado mucho las labores de asistencia. La Alcaldía de Marcovia, por ejemplo, ha demostrado un interés muy grande, pero ninguna alcaldía cuenta con los mecanismos de emergencia necesarios y trabajan en función de lo que reciben. Ante esa situación, el domingo 16 de octubre, cuatro pescadores de San José de Las Conchas se arriesgaron a llegar a San Lorenzo en lancha para recoger 30 raciones de comida que teníamos preparadas en CODDEFFAGOLF.

ESF: Pero esa ayuda, ¿no debería estar coordinada con la municipalidad?

SM: Esa ha sido una situación excepcional, ya que la alcaldía no podía acceder a esa zona; aún así hemos registrado esas 30 raciones y hemos dado cuenta del registro a la municipalidad. Pero por lo demás, el apoyo que hemos dado ha sido coordinado con las alcaldías. Sin embargo, desde el principio ha habido ciertas dificultades. El municipio de Marcovia se declara en Alerta Roja el viernes a las 21:00 horas. A partir de ahí, el presidente de la República de Honduras, Porfiro Lobo, anunció que las ayudas deben ser coordinadas a través de COPECO (Comisión Permanente de Contingencias); sin embargo, los alcaldes se quejan de que la Comisión no ha sido muy efectiva; impresión que también comparten los pescadores.



ESF: A día de hoy (martes 18 de octubre), ¿hay alguna comunidad que no haya sido atendida?

SM: Hasta hoy están desatendidas Punta Ratón, Las Arenas y El Venado en Marcovia, y la Costa de Mate en Valle.

ESF: ¿Esta situación de vulnerabilidad se terminará en cuanto cese la Tormenta?

SM: En absoluto. La post-tormenta es mucho peor. Habrá riesgo de enfermedades infecciosas como el dengue, la gripe, la malaria, diarreas y hongos a causa de la contaminación de las aguas de los pozos. Por otro lado, los pescadores llevan una semana sin ir a trabajar y deben esperar quince días más para que calmen las aguas, muy turbias después de las fuertes lluvias. Esto implica dos semanas sin trabajar y, en una familia en la que se vive al día, se trata de una auténtica tragedia. De hecho, los pescadores de Cedeño están buscando chatarra en la playa para poder venderla y comprar comida. Es por esto que pensamos que la situación de emergencia debería perdurar quince días más, para organizar las labores de limpieza y fumigación.

ESF: Sin embargo, aunque no a esta escala, es habitual que haya inundaciones en esta zona y en esta época. ¿A qué es debido?

SM: Cada día la zona es más frágil ya que no hemos usado los recursos responsablemente. Ha habido mucha deforestación de manglar y de bosque dulce, lo que ha eliminado importantes barreras de contención. De esta manera ahora no tenemos defensa y, de seguir así, la situación empeorará con el tiempo ya que cada año tenemos alertas por huracanes, lluvias y marejadas.

ESF: ¿Cuáles son ahora las prioridades de CODDEFFAGOLF?

SM: En primer lugar, atender a nuestro gremio, pues las familias de pescadores han sido las más afectadas y las más desatendidas. Hemos calculado que hay entre 12.000 y 14.000 pescadores afectados en la zona sur. En los siguientes puestos se encontrarían la atención de posibles epidemias, la reparación de las vías de acceso y la rehabilitación de viviendas y pozos.

19 oct 2011

Sin calma después de la tormenta

Hoxe é o segundo día no que estamos a colaborar con CODDEFFAGOLF en tarefas de axuda de emerxencia ás comunidades anegadas trala tormenta da semana pasada. Desprazarémonos aos municipios de Nacaome, Namasigüe e Marcovia, onde neste último víronse afectados case o cento por cento das comunidades.

O presidente da república de Honduras, Porfirio Lobo, comunicou que os únicos datos oficiais a ter en conta eran os emitidos por COPECO (Comisión Permanente de Continxencia). Tras unha reunión de coordinación do equipo técnico, directivo e administrativo de CODDEFFAGOLF acordouse que, para conseguir fondos das institucións internacionais era preciso contar con datos firmados e valados por COPECO. Deste xeito, o noso labor de onte consistiu en axudar a tomar datos sobre a poboación afectada que está realoxada nos albergues e conseguir o selo de COPECO.


Hoxe, en colaboración constante coas autoridades encargadas de coordinar as doazóns, volvemos á alcaldía de Marcovia e Nacaome para levarlles paquetes de auga e comida. Calcúlase que isto será necesario como mínimo durante toda esta semana.

Alicia

O esforzo retórico que tivemos que facer para adaptarnos á linguaxe hondureña estase a converter nun pesadelo de papeis, burocracias e discursos no que o único importante é incluír as palabras “transparencia” e “axuda”. Emerxencia, si; pero a modiño. E o peor aínda está por vir cando se levante o estado de alerta e a xente empece a volver a unhas casas destruídas, con pozos contaminados, con riscos de epidemia e sen cartos cos que alimentarse.

Eric

Parece increíble que en un lugar aún con el recuerdo vivo de la tragedia sufrida hace 12 años, no se hayan podido adoptar decisiones burocráticas que propicien mejores servicios ante situaciones de emergencia como la actual. La aparente movilización institucional pretende camuflar todas las necesidades y deficiencias que esperamos no salgan a relucir pero que presumiblemente lo haran en cuestión de días.

Víctor

Despois de cinco días de inundacións todavía existen comunidades como a de El Botadero que, dado que as casas e campos están totalmente anegados, teñen a toda a súa poboación vivindo permanentemente na estrada, agardando a chegada de auga, comida, kits de hixiene, menciñas e roupa. Alí seguen de pé, deambulando, á intemperie, con sede e fame. Imaxinádevos este panorama de noite e en medio da tormenta...

17 oct 2011

"Se llenó"

"Está todo llenito, llenito", "se llenó, se llenó hasta la cocina" foron as frases máis escoitadas durante a nosa estancia nas comunidades. A chuvia que comenzou a caer con forza na noite do luns 10 de outubro ía subindo diariamente o nivel freático.



A chuvia acompañounos ao longo da nosa semana nas comunidades de Pueblo Nuevo, Tres de Febrero e La Calleja. Unha chuvia que se converteu, segundo denominacións oficiais, nunha Tormenta Extra Tropical que está a afectar actualmente ao 95% do Municipio de Marcovia e a algunhas comunidades dos departamentos de Valle e Choluteca. Vivimos o “antes” e agora estamos en pleno “despois”, que se prolongará varias semanas. Perdémonos o “durante”, cando os organismos de primeira resposta coordinados por COPECO (Comisión Permanente de Continxencias), os Comités de Emerxencia Municipal (CODEM) e CODDEFFAGOLF iniciaron as primeiras accións de evacuación e subministro de alimentos.


Segundo as informacións proporcionadas por COPECO ás 15:00 horas da tarde de onte, rexistrábanse unhas cifras de:

- 13 persoas mortas
- 31.000 persoas damnificadas
- 7.057 persoas albergadas
- 1.012 persoas evacuadas
- 2.058 vivendas afectadas
- 60 casas destruídas



O informe elaborado por CODDEFFAGOLF o pasado venres 14 de outubro, expón que a situación está a afectar (e afectará) ás fontes de ingresos das familias (pesca artesanal, comercio, agricultura, hostalería, turismo e traballo por xornada); o que, dende o Comité para a Defensa e Desenvolvemento da Flora e Fauna do Golfo de Fonseca, traducen como unha crise na seguridade alimentaria da zona xa que estamos a falar de traballadores de subsistencia que viven do que producen no seu día a día.


Ante esta situación evidentemente as nosas actividades e cronogramas vanse ver modificados. Imos intentar formar parte dos equipos de emerxencia de CODDEFFAGOLF e da Alcaldía de Marcovia e informaremos diariamente neste blogue da evolución da situación.



Para máis información:

Comisión Permanente de Contingencias

Comité para la Defensa y Desarrollo de la Flora y Fauna del Golfo de Fonseca

El Heraldo de Honduras


La Tribuna de Honduras

15 oct 2011

Andrés y Andrés

“Población beneficiaria”, “familias beneficiarias”; la literatura formuladora aglutina a las personas protagonistas de los proyectos en diferentes etiquetas colectivas. A veces, yo misma me olvidaba de que las colectividades se forman con personas de carne y hueso, sujetos individuales con su propia trayectoria vital. Las historias de Andrés y Andrés tienen sabor y olor propios. Os presento a dos tocayos “beneficiarios” del proyecto Laure, con la intención de romper las colectividades en trocitos pequeños y empezar así a conocer a las personas.


Don Santos Andrés vive desde siempre en El Rincón, comunidad perteneciente a la zona de la microcuenca del río Laure, en el departamento de Valle. Tiene ya 40 años, aunque a penas se le echan más de 36, el sol lo está conservando joven a diferencia de lo que le ocurre a la gran mayoría de los campesinos, que se agrietan por dentro y por fuera a causa del calor y del trabajo eterno. Don Santos Andrés da gracias a Dios por cada nuevo día que comienza. Se dedica a la venta del maíz que produce en sus dos manzanas de terreno (una manzana equivale aproximadamente a 0,75 ha.). Lleva catorce años casado con la “hembra de la que me encapriché, y me la robé” con la que tiene “solamente” dos hijos. El mayor está en segundo grado de la escuela y todavía no ha tenido que asistir a la recuperación de ninguna materia. “Yo siempre le insisto, que él vaya a la escuela es mucho sacrificio para mí pero yo lo hago por él; en el momento en que vea que no lo aprovecha se terminará. Pero él me salió bueno, me dice que sí que va a aprender, se da cuenta del esfuerzo que significa para mí y por ahora parece que lo está haciendo bien”. Don Andrés camina tranquilo mientras habla, su gorro gris oscuro se mueve a su ritmo, escuchando sus palabras. “Mi hermano se ha querido ir tres veces a Estados Unidos, pero siempre lo agarraban y lo mandaban acá de vuelta”. ¿Y usted, ha querido irse don Andrés? “Nunca me he atrevido. Además, tengo dos hijos y yo quiero ver cómo crecen, si se convierten en buenas personas. Eso es lo único que puedo darles, mis valores”.



Don Santos Andrés es uno de los productores seleccionados en el proyecto de Laure para la creación de un huerto basado en el sistema agroforestal.

- ¿Cuándo empezó la primera toma de contacto con el proyecto?

- En mayo fue nuestro primer contacto con Ely, quien nos estuvo capacitando y preguntando quiénes queríamos entrar a formar parte del proyecto. Nosotros nos dimos cuenta de que el proyecto era algo bueno para nosotros y decidimos participar.

- ¿Qué acciones se han llevado a cabo en el transcurso del proyecto?

- En primer lugar se construyó un hornillo en la cocina que tiene ya cuatro meses. El fogón funciona con leña que, ahora, al haber plantado árboles en nuestro terreno, nos es muy fácil de conseguir. Después vino la creación del huerto familiar en mayo, en el que plantamos pepino, que nos dijeron que plantásemos y que se da muy bien en esta zona. También plantamos zapallo y frijoles.

- ¿Los productos del huerto son para comerciar o para consumo propio?

- No, no producimos lo suficiente como para que sea para la venta. Es todo para consumo propio.

- ¿Y ya cosecharon?

- Sí, cosechamos ya dos veces. Nosotros lo miramos de buen resultado. Nunca habíamos sembrado pepino, porque aquí no se plantaba, y hemos cosechado bastante.

- ¿Cuándo empezaron con el proyecto de introducción de un sistema agroforestal?

- Eso fue en agosto. Plantamos árboles maderables en medio de la plantación de maíz para fortalecer el suelo. Nos dieron más de setenta semillas para plantar caoba, cedro rial y carreto. Pero en agosto fue la canícula (época seca sin lluvia) y tuvimos que ir nosotros a llevarles agua. Se perdieron muy pocos.

- ¿Y no hubiera sido mejor haberlos plantado ahora en septiembre, con la época de lluvias?

- Sí pero Ely nos dijo que no era posible, porque iban a venir a controlar el proyecto y era necesario arriesgarse para que los árboles estuvieran ya más crecidos.

- ¿Creen que una vez que el proyecto termine seguirán cultivando de esta manera?

- Nosotros hemos visto muy buenos resultados. Con el fertilizante químico las mazorcas de maíz eran grandes, si no les echábamos nada se hacían pequeñas. Pero con los abonos orgánicos que nos han enseñado a hacer, las mazorcas tienen muy buen tamaño. Creemos que sí que vamos a continuar, además podemos hacerlo porque ya podemos acaparar las semillas para seguir transplantando los árboles una vez que no esté Ely por aquí.



Don Andrés Torres vive en el Cerro de las Piletas, en el Marañonal. Tiene una casa pequeña en lo alto del cerro y para llegar allí hemos necesitado que nos guíe uno de los vecinos de la zona. Don Andrés tiene sesenta y cinco años “no le voy a mentir, le he dicho que tengo setenta pero en realidad tengo cinco años menos”. Tranquilamente, sube sus sesenta y cinco años hasta lo alto del cerro para enseñarnos sus propiedades, un camino que hace diariamente, “desde bien cipote, a los quince años, empecé a trabajar duro en el campo”.


No recuerda bien en qué mes inició el proyecto con CODDEFFAGOLF, “creo que debió ser en diciembre cuando empezaron con las capacitaciones para elaborar abonos orgánicos”.

- ¿Por qué decidió empezar a utilizar abonos orgánicos?

- Porque es una buena ayuda. Mire usted, cuando yo empecé a utilizar químicos, una bolsa de insecticida costaba 10 lempiras, ¿sabe cuanto cuesta hoy? 500 lempiras.



Don Andrés produce maíz y maicillo para consumo propio, “a veces, cuando la gente se pone en contacto conmigo, vendo un poco. Pero yo no voy a ir a venderlo al mercado porque hay que costear el transporte, y a lo mejor después en el mercado no quieren este maíz”.

5 oct 2011

Os biofiltros na comunidade de La Lucha

Hoxe fixen unha visita á comunidade de La Lucha con motivo dunha reunión de carácter administrativo da súa Junta de Agua, na que os seus membros ían facendo un reconto dos pagos e impagos dos diferentes usuarios. Falando co seu fontaneiro do sistema de abastecemento da comunidade, este amosoume na súa casa algo do que oíra falar pero que nunca vira directamente e que seguro que moitos xa coñecedes: un biofiltro.



Este biofiltro é básicamente un recipiente prismático de cemento no que se verte pola súa parte superior auga procedente da pila. Esta auga atópase en primeiro lugar cunha tea que retén as partículas de maior tamaño e logo cunha serie de capas de áridos que reteñen as impurezas máis finas, de xeito que a auga sae finalmente por un cano lista para a súa inxesta, aínda que previamente tratada con algo de cloro.



Este home falábame moi agradecido e orgulloso deste gran invento. E asegurábame que dende que este biofiltro chegou á súa casa os seus rapaces non tiveron que acudir máis ao médico por problemas derivados da inxesta de auga en mal estado.

Este aparello costoulle 150 dólares. Comentábame extrañado como había xente da súa comunidade que prefería non invertir nel e mercar diariamente bolsiñas de auga mineral de medio litro e custo un lempira para beber. Certo é que 150 $ son moitos cartos para eles, pero é que o biofiltro ten unha vida útil de 20 anos! (e se favorece o comercio local porque se fabrica en Choluteca). Por todo isto é importante coñecer ben este invento e dalo a coñecer o máximo posible.


29 sept 2011

Relato de tres realidades

Na súa primeira semana (do 19 ao 25 de setembro), os tres PCR instaláronse nos que van a ser os seus fogares durante dous meses. Éric e Víctor viven en Marcovia, unha pequena aldea do departamento de Choluteca, onde traballarán coa Alcaldía. Alicia está instalada na pequena cidade de San Lorenzo, no albergue de CODDEFFAGOLF, outra das copartes locais de Enxeñería sen Fronteiras na zona. Foi a súa primeira semana de adaptación, de encontro coas comunidades, coa chamada “poboación beneficiaria” dos proxectos. As reflexións cóntanas eles, dende a súa singular primeira persoa, pois existen tantas realidades como ollos que as miran.


Alicia (mércores 21 de setembro):

Calor. Abrín a porta do coche e golpeoume un sopapo de calor. Ely, o técnico de CODDEFFAGOLF viste de vaqueiros e un polo; vai cargado co proxector e os carteis para realizar o taller de socialización do plan de Ordenación Territorial na Comunidade de Aguazarca (proxecto de Laure). Chegamos tarde e, sorprendentemente, todas as persoas participantes do taller estaban agardando por nós. Non había luz así que Ely tivo que improvisar a presentación sen poder apoiarse en imaxes. Eu escoitaba a Ely pero miraba á xente. Eran unhas corenta persoas, homes, mulleres, rapaces, nenos e nenas e anciáns. Estaban atentos, participaban, intentaban traducir á súa linguaxe os conceptos que lles presentaba e reforzaba Ely.


Eran unha colectividade; cuns recursos moi limitados, esixindo os mínimos dos mínimos, pero intentando articularse nunha única voz. “Si la propia comunidad no está unida entonces sí que estamos vendidos”. Todos me miraban e sorrían, pero moi poucos se achegaron a falarme. A señora da casa, dona María, sentouse ao meu lado e comezou a “platicar” comigo. Doña María é unha muller de pel morena, curtida polos anos e pola vida. O seu pelo, de raíz branca, tínxese de intenso negro ao final do seu recollido. As engurras simplemente son necesarias no seu rostro, para entendela a ela. Cada engurra, unha historia, como ocorre coas cicatrices. Hai trinta anos que empezou a vivir nesa casa na que se celebrou o taller. É unha das casas máis grandes da zona, cun amplo salón, un dormitorio e unha pequena cociña. Mira para o seu fogar e suspira. “Sí, esta casa es mía y de mi marido. Pero él ya no está, se murió hace ocho años y me dejó esto”.




Este país está cheo de historias, marcadas por engurras e cicatrices. Non podo parar de escribir, para intentar contar, contar e contar.




Víctor:

Hoy (20 de septiembre) fue el día más intenso de los que llevamos en Honduras. Fue el día en que entramos en contacto con la realidad de las comunidades. Conocimos a las gentes que viven en la comunidad de Nuevo Pueblo. La verdad es que las condiciones en las que vive la gente son muy duras. Sobre todo destacaría la falta de agua potable. Construyen pozos de donde obtienen agua para asearse, lavar y en muchos casos beber. Casi todos los pozos tienen aguas turbias y la mayor parte de ellos huelen mal.


Con el técnico Margen de la alcaldía de Marcovia fuimos recorriendo casa por casa siguiendo un mapa hecho por él, y haciendo un censo de la población, recogiendo datos como número de habitantes, datos familiares, recursos económicos, sistemas de abastecimiento y saneamiento, energía, etc.


Pero lo mejor fue el ver y entrar en contacto, aunque solo fuera con el saludo, con las gentes de allí y ver cómo viven. Los niños van descalzos y se entretienen con lo que pueden. Y también ayudan a los mayores en la casa y huerto. Las casas son de adobe, madera y algunas pocas, las mejores, de bloque. De propiedades apenas tienen unas cuantas gallinas y en el mejor de los casos, algún chancho.


Nos reciben la mayoría de los patrones cortados o desconfiados, pensando quizá que el censo tiene algo que ver con la recaudación de impuestos. Y otros se quejan con toda razón de sus necesidades confiando en que la Alcaldía las atenderá todas. Pero la gente en general es muy cordial. Todo el mundo te saluda y te desea buen día y que vaya bien. Los niños en general se parten de risa cuando nosotros los gringos les saludamos y hasta algún espabilado nos vacila. Es curioso, pero cuando le sacas una foto a un niño alguno se intimida, pero la mayor parte de ellos se alegran ruborizados y alucinan cuando ven la foto.


Eric

En estas primeras visitas a las comunidades uno se da cuenta de lo poquito que nos hace falta para sonreír. Un saludo, un gesto, “platicar ” dos minutos con alguien o sacar una foto aquí se traduce en una sonrisa.


Hemos visitado gente que vive en unas condiciones muy sufridas. Familias sin más agua que la que extraen de un pozo que con acercarse y olerlo nos damos cuenta de que no es agua como la que nosotros acostumbramos a ver. Personas que con los poquitos ingresos que generan las horas y horas en el mar pendientes de que algún pez despistado caiga en sus redes, son capaces de mantener a más de cuatro, cinco, seis... familiares.


Han aprendido a convivir con las mareas y ese es su horario de salida y de vuelta al mar. Saben que esa es su única fuente de ingresos y no se puede desaprovechar. En palabras de algún lugareño los pescadores más experimentados se exponen a perder, en manos de las autoridades, su pesca del día, redes, y motor saliendo a aguas internacionales, allí donde los bancos de peces abundan. Pero ese temor se minimiza pensando que en una sola salida pueden conseguir lo que en el Golfo tardan tres días buenos.


Aún con todo esto, más lo que Victor y Alicia han contado, que en el momento que llegas donde ellos lo primero que hagan es ofrecerte un asiento y, si tienen, un refresco, es algo que...perdón pero, “¡joder, qué pedazo gente!”

19 sept 2011

Encontro dos PCR en Tegucigalpa

Tras viaxes de:

1+11+2+retrasos= 16 horas

e

2+10+noite en Atlanta+4= 28 horas

os novos PCR de ESF en Honduras coñecéronse por fin en Tegucigalpa o venres 16 de setembro recollidos-orientados por Víctor Penas, expatriado que acolle por primeira vez no país aos tres bolseiros dos Proxectos de Coñecemento da Realidade.




Tegucigalpa, cidade construída entre montañas e habitada por máis de 1.250.000 habitantes, foi o noso primeiro punto de encontro. Entre a desorientación e todos os tipos de cambios que vivimos en poucas horas as nosas impresións varían:

VÍCTOR: A min sorprendeume chegar ás 10 da noite a Tegus e ver unha cidade tan baleira e diferente ao que estamos afeitos a ver no noso país.

ALICIA: Pois nós que chegamos durante o día atopámonos con todo o contrario, un lugar moi bullicioso.

ERIC: Era un caos completo.

VÍCTOR: Si, é verdade, ao día seguinte xa de día coñecín unha cidade moi distinta.

ERIC: Era gracioso escoitar aos oradores polas rúas durante horas e horas predicando.


En Tegucigalpa atopámonos cunha lingua algo máis diferente do que nos imaxinamos, unha capital chea de xente que só se fixaba en nós “os gringos”, un militar en cada esquina, un centro cheo de establecementos “fast food”, karaokes, ruidos de carros, ruidos de xente, música a todo volume nas tendas e nos bares.

Sentímonos no medio dunha cultura moi hospitalaria, repleta de rapaces e rapazas que, polo feito de ser brancos, nos berran “What’s up man!” aínda que lles saudemos en castelán. Definitivamente, somos os “cheles” e a “chela” do Golfo de Fonseca. E de momento, ata aquí podemos ler.

13 sept 2011

Presentando el programa FONSAGUA en Coray



El pasado viernes 2 de septiembre en el municipio de San Francisco de Coray realizamos la presentación en Cabildo Abierto (miembros del gobierno local + población: informe de gestión, presentación de iniciativas, peticiones, etc ) del estado actual del programa de agua. Unas 50 personas más la mesa:  alcalde + 5 regidores (concejales) + técnicos de Save The Children (Valentín, Margen y Manuel Aguilar: director regional de Save The Children) + ESF.

Valentín y Margen realizaron una presentación del programa y de su estado actual: resumen metodológico, informes comunitarios ya realizados y entregados, Informe Municipal en elaboración, capacitaciones en curso...
Se buscaba transparencia y participación.




  Aquí podéis ver a Valentín presentando el programa

A continuación podéis ver algunos de los aspecto analizados al terminar el cabildo:

Los aspectos positivos fueron:

-Buena incidencia sobre el derecho humano al agua.
-Se incidió en el valor de los informes comunitarios y municipal como herramientas de gestión y planificación.
-Impacto positivo entre los miembros de la Alcaldía.
-Interés de SCH en establecer sinergias con Alcaldía.
-Transparencia en cuanto a los criterios de selección de comunidades que serán incluidos en el Informe Municipal.
Aspectos negativos.

-La exposición fue demasiado larga y quizá un poco técnica para la población en general.
-No hubo participación de la población en el debate de criterios de priorización de las comunidades en el plan de gestión integral del recurso hídrico, sólo votaron su aceptación (en general no intervinieron en durante el cabildo).
Lecciones aprendidas:

-Presentaciones más sencillas, breves, y empleando un lenguaje menos técnico.
-Para fomentar el debate y la participación es preciso que el publico sea más reducido.
-El Cabildo Abierto será una buena opción para presentar el Informe Municipal, pero se refuerza la idea de realizar un pequeño foro de debate con los beneficiarios (patronatos y Juntas de Agua).

28 ago 2011

Cambios de personas: despedidas y presentaciones...

Hace un poco más de 3 años que presentábamos a Mireia Carreras como la primera expatriada de ESF Galicia.

En este tiempo han pasado muchas cosas:
abrir país, empezar a ejecutar el programa de agua con las 3 copartes (Save The Children Honduras, CODDEFFAGOLF y la Alcaldía de Marcovia) en dos municipios (San Francisco de Coray y Marcovia), seguir el proyecto de Nicaragua cuando era necesario, golpe de estado en 2009, identificar y empezar a trabajar en el sector de desarrollo rural con CODDEFFAGOLF en San Lorenzo,...

Y al frente, ha estado Mireia. Ella ha sido representante país, técnica, facilitadora, administradora, logista,... t
odo en una.

Siempre representando los valores de ESF Galicia de fortalecimiento institucional de las copartes, de transfer
encia tecnológica y/o metodológica, de liderazgo de las copartes en las acciones a implementar....
Siempre dando a conocer ESF Galicia y su
forma orgánica de trabajar con voluntariado.

La implicación, compromiso, dedicación, persistencia ha sido sencillamente impresionante.

Ahora Mire enprende una nueva etapa, y aunque mantendrá su vinculación con ESF, cierra un periodo como expatriada en Honduras.

Por parte de ESF Galicia, sólo podemos decirte:

¡¡Gracias por la grandiosa labor realizada y por todo lo apartado!!
¡¡Ha sido un placer haber trabajado y compartido esta etapa contigo!!
¡¡Mucha suerte y hasta siempre!!

Y la persona que sustituye a Mireia es otro gran esfero: Víctor Penas.
Mireia y Víctor en el aeropuerto de Tegucigalpa

Víctor Penas se unió a ESF Galicia en plen
a formulación del 2008 y desde ese momento su implicación fue creciendo, hasta su militancia.

Con su carácter trabajador, dialogante, optimista y risueño no nos cabe duda que hará una magnífica labor en Honduras.

¡¡Bienvenido Víctor y con todo!!





22 ago 2011

Golpes de Estado "de libro"


¿Realmente ha cambiado todo tan poco desde hace 36 años que se escribió esto? ¿No os recuerda a algo este texto...?

[...]
Así pues, el Departamento de Estado (de EEUU*), consciente de las críticas de la parte liberal del Senado, no para de importunar a sus embajadas instándoles a buscar civiles capaces de fingir ser presidentes. Pero hallar un buen figurante no resulta nada fácil. El talento de éste tiene que consistir en una total falta de aspiraciones, y tal rasgo es difícil de detectar de antemano, porque muchos políticos abrigan aspiraciones ocultas. Y entonces -cosa muy humana- el mal figurante, al tener un poco de poder, enseguida quiere más, y al querer más entra en conflicto con el ejército, al que no le queda otro remedio que poner en marcha los motores de sus tanques, ocupar el Palacio y meter al presidente en un avión, cosa que después aprovechará la parte liberal del Senado para redoblar sus críticas del Departamento de Estado.
[...]
Cristo con un fusil al hombro.
Ryszard Kapuściński

* Esto es nuestro

Este texto se refiere a Guatemala, hoy prácticamente un narcoestado, en el tiempo al que hace referencia este texto dominado por EEUU y la United Fruit Company. La construcción institucional y soberana de los estados centroamericanos (y del resto del mundo) debería ser una prioridad de las políticas de cooperación al desarrollo (y que las políticas exteriores de los países fueran coherentes con esta política de cooperación al desarrollo y no al revés).

16 ago 2011

Taller nacional para el proceso regional preparatorio al VI Foro Mundial del Agua

El pasado jueves asistimos, invitados por la AECID en Honduras, al Taller nacional para el proceso regional preparatorio al VI foro Mundial del Agua. http://www.worldwatercouncil.org/
El taller lo organizaron:
  • GWP (Global Water Partnership): red abierta a todas las organizaciones involucradas en la gestión de recursos hídricos: instituciones gubernamentales, agencias de las Naciones Unidas, organismos bilaterales y multilaterales, bancos de desarrollo, asociaciones profesionales, instituciones de investigación, organizaciones no gubernamentales y el sector privado. http://www.gwp.org/
  • FANCA, (Red Centroamericana de Acción del Agua): red de organizaciones sociales, creada con el propósito de promover la incidencia de los actores locales y nacionales en la elaboración de políticas hídricas en todos los planos. http://www.fanca.co.cr/
Es interesante que dos organizaciones que trabajan a distintos niveles se coordinen.

Se echó en falta unos objetivos claros del seminario para sacar conclusiones concretas, aunque la idea era que diferentes actores del sector del agua aportasen al proceso preparatorio del foro Mundial del Agua.

En las mesas de trabajo, se debatió, desde el punto de vista de Honduras, sobre la prioridades y objetivos ya predefinidos (Unesco/BM/BID/CONAGUA etc) para la región de las Américas el Foro Mundial del Agua.

Nosotros participamos en la Mesa de trabajo sobre la prioridad Garantizar el acceso al agua y saneamiento integrado para todos, en la que se destacó que:
  1. Los objetivos no se ajustaban a la prioridad marcada.
  2. Los objetivos están planteados desde un punto de vista excesivamente teórico e institucional.
  3. En el objetivo 2 resulta inaceptable hablar de incrementar solo la eficiencia en los servicios de agua y no hablar de Acceso y Calidad.
Después hubo una parte para la presentación de soluciones/aportaciones, las cuales se recopilarán todas y después propondrán alguna para el Foro Mundial y el resto las colgarán en la web de FANCA.

ESF presentó el gvSIG Fonsagua, fue la única propuesta con el modelo de ficha de presentación cubierto (grande Carmen).
En general a los participantes en la mesa (CONASA, SERNA, AHJASA, FANCA, RAS-HON, COOP. SUIZA) les interesó la presentación. Los siguientes mostraron interés en futuras presentaciones/contacto acerca de la herramienta y la metodología de trabajo:
  • Directora de Calidad de agua del SANAA (Mirna Arguete) y direct de Coop.Suiza (ML Pardo). Estos trabajan en red con GWP en el marco de RAS-HON.
  • Director de AHJASA (Omar Nuñez).
Además:
  • La alcaldía de Puerto Cortés mostró interés por la metodología herramienta.
  • La representante de la Alianza por el Agua de Centroamérica está interesada en coger la Alcaldía de Marcovia como uno de los ejemplos para un estudio que están llevando a cabo sobre gestión de agua en las alcaldías.
En resumen: fue una buena ocasión para presentar y hacer visible el trabajo que estamos haciendo en el Sur de Honduras, y muy bueno ver como la gente muestra interés por la metodología de trabajo y planificación que estamos empleando. En ese sentido, creo que este tipo de reuniones/talleres son muy positivos para compartir/promocionar nuestra filosofía de trabajo y para ver por dónde van los tiros en el sector.